Bir zaman kesitini, halet-i ruhiyesini özetlemek mevzu bahis olduğunda yılın kelimesi seçimleri çarpıcı sonuçlar sunuyor. Bazen yerel ya da bölgesel ölçekte seçimler öne çıksa da, birçoğu bu sınırları aşarak tüm dünyada dolaşıyor. Oxford’un 2013 yılında selfie, 2016 yılında post-truth’u yılın kelimesi ilan etmesi bunun örneklerindendi mesela. 2020 buna benzer bir yıl oldu. Pandemi yılın kelime dağarcığına damgasını vurmuş görünüyor. Farklı ülke örnekleri pandemi zamanlarının ekran görüntüsünü alırcasına COVID-19’la doğrudan ya da dolaylı olarak ilgili seçimlerini bir bir ilan ettiler.
Bazı ülkelerin tercihleri somut durumun somut tahlili gibiydi. Almanya’da yılın kelimesi corona-pandemie oldu; Norveç’te koronaen; Birleşik Krallık’ta yayınlanan Collins’in yılın kelimesi lockdown (kapanma) seçildi. Oxford benzersiz bir yıl için tek kelimenin seçilemeyeceğini ilan ederek bir zaman çizgisi üzerine yerleştirilmiş, aralarında coronavirus, COVID-19, lockdown (kapanma) ve social distancing’in (sosyal mesafe) olduğu bir kelime listesi yayınladı.
Bazı ülkeler içinse pandeminin ruh haline temas eden sözcükler daha önemliydi. Örneğin, Danimarka’da yılın kelimesi olarak community spirit / topluluk ruhu olarak tercüme edilen hygge seçildi. Seçimin gerekçesi olarak pandemi zamanlarında bireysel çıkarların önüne toplumsal sorumlulukları koymanın önemi gösterildi. Japoncada da yılın kelimesi yakın temas anlamına gelen san mitsu oldu. Portekiz’in seçimiyse başka dillere tercüme edilmesinin güçlüğünden dem vurulan saudade kelimesi: Kayıp, mesafe ve aşk/sevgi gibi tanımlar getiriliyor. Türkçedeki özlem sözcüğünü hatırlatırcasına.
Türkçede
Listeye Türkçeyi de ekleyebiliriz. Her ne kadar uzun soluklu ve kurumsal/formel bir mekanizmayla yapılan seçimlerden söz edemesek de. Bu boşluğu geride bıraktığımız 3 yılda Deutsche Welle Türkçe servisinin sosyal medyada gerçekleştirdiği oylamayla belirlediği seçimler dolduruyor. 2018’de TL’deki değer kaybına istinaden dolar, 2019’da da İstanbul’da tekrarlanan seçimlerle belediye başkanı seçilen Ekrem İmamoğlu’na istinaden mazbata yılın kelimeleri seçilmişti. 2020 yılında yapılan sosyal medya oylamasındaysa yılın kelimesi korona oldu.
Bu seçimlerin anlattığı bir hikaye var. Zamanın nasıl da homojen bir şekilde akabildiği ve bunun nasıl da küresel bir ölçeğe ulaşabildiğini gözler önüne seriyor. Bu elbette 2013 yılında selfi, 2016 yılında post-truth seçildiğinde de böyleydi. Bu sözcükler birçoğumuzun hayatında öyle ya da böyle bir karşılığı olan anlamları, hatıraları, imgeleri canlandırıyordu zihnimizde. Pandemi zamanları bunun nasıl ileri gidebileceğini gösterdi. Şimdilerde bu zaman kesitinden çıkışı diliyor ve bekliyoruz. Öyleyse, 2021 yılının kelimelerinin bize ne anlatacağını bekleyip göreceğiz.